Çalışma İzni Sıkça Sorulan Sorular

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, 13.08.2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanunla birlikte, 4817 sayılı “Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun” yürürlükten kaldırılmıştır.

6735 sayılı Kanunun amacı; uluslararası iş gücüne ilişkin politikaların belirlenmesi, uygulanması, izlenmesi ve yabancılara verilecek çalışma izni ve çalışma izni muafiyetlerine dair konularda izlenecek usul ve esasları, yetki ve sorumlulukları ve uluslararası iş gücü alanındaki hak ve yükümlülükleri düzenlemektir.

Bu Kanun; Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan, bir işveren yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya görmekte olan, staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar ile Türkiye’de geçici nitelikte hizmet sunumu amacıyla bulunan sınır ötesi hizmet sunucusu yabancıları ve yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan gerçek ve tüzel kişileri kapsar.

Türkiye’de yabancılara çalışma izni vermeye yetkili merci Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır.

Çalışma izni başvuruları yabancı şahısları çalıştırmak isteyen işveren, kişi veya kuruluşlarca yapılmaktadır. Başvurular iki şekilde yapılabilir;

⇔ Yurt içinden: Türkiye’de ön lisans ve lisans öğrenimi için verilen ikamet izinleri hariç olmak üzere, herhangi bir sebebe istinaden en az “altı ay” süreli ikamet izni bulunan ve iznin süresi sona ermemiş olan yabancılar için, ilgili işverenler başvurularını yurt içinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapabilirler. İnternet üzerinden online olarak yapılacak çalışma izin başvurusunun tamamlanmasının ardından imzalanacak “Başvuru Formu” ve dilekçenin en geç 6 iş günü içinde Bakanlığa teslimi zorunludur.

⇔ Yurt dışından: Geçerli ikamet izni olmayan veya Türkiye’de bulunmayan yabancılar, yurt dışından çalışma izni için ilk başvurularını, uyruğunda bulundukları veya daimi ikamet ettikleri ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yaparlar. Bu başvuru esnasında, Türkiye’deki işverenle imzalanmış iş sözleşmesini (veya atama/görevlendirme yazısını) temsilciliğe ibraz etmelidirler. Başvurunun kabulü halinde, temsilcilik tarafından yabancı şahısa bir “referans numarası” verilir. Türkiye’de bulunan işveren veya işveren vekili, söz konusu referans numarası ile sisteme girerek çalışma izni başvurusunda bulunur. Yurt dışından yapılan başvurularda, dış temsilciliğe yapılan başvuruyu takip eden 10 iş günü içinde Türkiye’deki işverenin söz konusu yabancıyı çalıştırmak üzere internet üzerinden elektronik çalışma izin başvurusunu yapması ve yine aynı 10 iş günü içinde gerekli belgeleri Bakanlığa ulaştırması zorunludur. Yabancının Türkiye’de bulunmaması nedeniyle, tarafların ıslak imzalarının bulunduğu iş sözleşmesinin de ayrıca gönderilmesi gerekmektedir.

Çalışma izni başvurusu sonuçlanan yabancılara ilişkin Bakanlık kararı (izin veya ret) ilgili işveren e-posta yoluyla bildirilir. Başvurunun olumlu sonuçlanması, çalışma ve ikamet izin harçlarının ödenmesi durumunda, Bakanlık tarafından “Çalışma İzin Kartı” düzenlenerek kargo ile işveren adresine gönderilmektedir. Yurt dışından yapılan başvurularda sonuç, ilgili dış temsilciliğe de online olarak ayrıca bildirilir. Çalışma izni verilmesi halinde, yabancının başvuru yaptığı dış temsilciliğe giderek çalışma ve ikamet harçları ile vize harcını ödemesi gerekmektedir. Dış temsilcilik tarafından yabancının pasaportuna vize etiketi yapıştırılması sonrasında şahıs Türkiye’ye giriş yapabilir. Söz konusu harçlar ödenmeksizin yurda giriş yapan yabancıların çalışma izinleri geçerlilik kazanmamaktadır.

Çalışma izni verilmesi ya da uzatılması talebinin reddedilmesi, çalışma izninin iptal edilmesi ya da çalışma izninin geçerliliğinin kaybedilmesine ilişkin Bakanlıkça verilecek kararlara karşı ilgililer tarafından, kararın tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz edilebilir. İtirazlar sistem üzerinden online olarak yapılmakta olup, itiraza ilişkin açıklamalı dilekçe ve belgelerin sisteme yüklenmesi gerekmektedir. İtirazın Bakanlıkça reddedilmesi halinde idari yargı yoluna da başvurulabilir.

Çalışma izin talebi reddedilen yabancılar için, yeniden çalışma izin başvurusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

Çalışma izin başvurusunun olumlu değerlendirilmesi halinde yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir iş yerinde veya bunların aynı iş kolundaki iş yerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilir.

Yapılacak çalışma izni uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi halinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilir. Ancak, farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular ilk başvuru kapsamında değerlendirilir.

Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya mutlak hak sağlamaz.

Süresiz çalışma izni olan yabancı, uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancı, özel kanunlardaki düzenlemeler hariç, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancının seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü yoktur.

Profesyonel meslek mensubu yabancılara, diğer kanunlarda belirtilen özel şartların sağlanması kaydıyla bağımsız çalışma izni verilebilir.

Bağımsız çalışma izninin uluslararası iş gücü politikası doğrultusunda değerlendirilmesinde, yabancının; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi, yabancı şirket ortağı ise sermaye payı ile Bakanlıkça belirlenecek diğer hususlar dikkate alınır.

Bağımsız çalışma izni, süreli olarak düzenlenir. 

Bakanlıkça verilmiş olan çalışma izninin süresinin uzatılabilmesi için; mevcut çalışma izninin bittiği tarihten geriye doğru en fazla iki aylık sürede olmak kaydıyla, izin süresi sona ermeden uzatma başvurusunda bulunulması gerekmektedir. Çalışma izninin süresinin bitiminden sonra yapılan süre uzatım başvuruları işleme alınmamaktadır.

Çalışma izninin uzatılması talebi ilk başvuruda olduğu gibi elektronik ortamda yapılır ve ardından başvuru formu yabancı ve işveren tarafından kâğıt ortamında imzalanarak en geç altı iş günü içinde Bakanlığa teslim edilir.

Çalışma izni uzatma başvurusu bulunan yabancılar, çalışma izin süresinin sona erdiği tarihten itibaren kırk beş günü geçmemek ve yaptığı işin mahiyeti değişmemek kaydıyla aynı işyeri ve meslekte çalışmaya devam edebilir. Bu süre içerisindeki çalışma kanuni çalışma olarak kabul edilir ve yabancının, ilgili mercilerin ve işverenin yükümlülükleri aynı şekilde devam eder.

492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca yabancılara verilecek çalışma izin belgeleri harca tabidir. Çalışma izin talebinin Bakanlıkça uygun görülmesi halinde verilecek izin süresine göre çalışma izni harcı yatırılması gerekmektedir. Harç tutarları, her yıl yeniden belirlenmekte ve Resmi Gazetede yayımlanmaktadır. Harç tutarları ve yatırılacak banka şubelerine ilişkin bilgiler Bakanlığın internet sitesinde yer almaktadır.

6735 sayılı Kanunla 492 sayılı Harçlar Kanununun 88. maddesinde yapılan düzenleme ile çalışma izinleri ve çalışma izni muafiyetleri ikâmet izin harcından muaf tutulmuştur.

Yurt içinden yapılan çalışma izin (süre uzatımları dâhil) başvurularında, talebi Bakanlıkça uygun görülen yabancılar için çalışma izni harcı ve değerli kâğıt bedelinin ayrı ayrı yatırılması zorunludur. Bakanlık tarafından bu miktarları belirtir mesaj gelmeden ödeme yapılmamalıdır.

Harç ve değerli kâğıt bedelleri sadece Bakanlığın internet sitesinde belirtilen banka şubelerine yatırılabilmektedir. Yapılan ödemeler online sistem üzerinden Bakanlıkça görüldüğünden, ayrıca Bakanlığa makbuz ibrazına gerek bulunmamaktadır.

Yurt dışından yapılan başvurularda, çalışma izni harcı ve değerli kâğıt bedeli çalışma vizesi alınırken yabancı şahıs tarafından ilgili dış temsilciliğe yatırılmalıdır. 

5901 sayılı Kanuna göre Mavi Kart almış olanlar veya almaya hak kazananlar, yapılacak mesleğin icrasına ilişkin olarak ulusal mevzuatta yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve özel kanunlarda yer alan hususlar saklı kalmak kaydıyla, 6735 sayılı Kanun hükümleri gereğince Bakanlıktan çalışma izni almalarına gerek bulunmamaktadır. Ayrıca bu kapsamda bulunanların çalışma izni talepleri de Bakanlıkça karşılanmamaktadır.

Çalışma izni olmaksızın çalıştığı tespit edilen yabancılar ve işverenleri hakkında idari para cezası uygulanmaktadır. Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işveren veya işveren vekili, yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderlerini, ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorundadır. İzinsiz çalışmanın tekrarı halinde idari para cezaları bir kat arttırılarak uygulanmaktadır.

Çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilir. İzinsiz çalıştığı belirlenen yabancıların Türkiye’ye girişi, pasaport, vize ve ikâmet izni konuları tetkik edilerek, durumları yasal olmayanların sınırdışı işlemleri Göç İdaresi makamlarınca yürütülmektedir.

Ülkemizde bazı meslek ve görevler ilgili kanunlarla sadece Türk vatandaşlarına tahsis edilmiş olup, bu meslek ve görevlerde yabancılara çalışma izni verilmemektedir. Bu kapsamda yapılan çalışma izni başvuruları da reddedilmektedir.

Yurt içinden yapılan başvurularda, başvurunun onaylanmasını müteakip 30 gün içinde, yurt dışından yapılan başvurularda ise yabancının yurda giriş tarihinden itibaren 30 gün içinde SGK sigortalı girişinin (En az Bakanlığa beyan edilmiş ücret üzerinden) yapılması zorunludur.

Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda bulunan yabancılardan sigorta primlerinin kendi ülkesinde ödenmeye devam ettiğini kanıtlayanlar, sözleşmelerde öngörülen süreler kadar Türkiye’de sosyal güvenlik yükümlülüklerinden muaftırlar.

Yabancı çalıştıran işverenler ile süresiz veya bağımsız çalışma izni bulunan yabancılar, çalışma izninin başlaması ve sona ermesi durumu ile çalışma izninin iptalini gerektirecek halleri on beş gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.

Burada belirtilen bildirim yükümlülüklerini süresi içinde yerine getirmeyen süresiz veya bağımsız çalışan yabancı ile yabancı çalıştıran işverene her bir yabancı için ayrı ayrı idari para cezası verilir.

Ev hizmetlerinde yabancı uyruklu personel çalıştırmak üzere yapılan çalışma izni başvuruları Bakanlıkça titizlikle değerlendirilmekte olup, bu alandaki istismarların önlenmesi ve izin verilen yabancıların güvenliği açısından uygulama aşağıda belirtilen şekilde yürütülmektedir;

⇔ Yaşlı ve hasta bakımı ile küçük çocuğu bulunanlar dışında konutlarda yabancı personele çalışma izni verilmemektedir.

⇔ Bakım gerektirecek hastalığının bulunduğunun sağlık raporu ile kanıtlanması zorunludur.

⇔ Ciddi bakım gerektiren haller dışında erkek yabancılara konutlarda çalışma izni verilmemektedir.

Yabancılara çalışma izinleri bir işyeri veya işletme üzerinden verilebilmekte olup, çalışma izin başvurularının bir işverenlik üzerinden yapılması gerekmektedir.

Yabancılara çalışma izinleri belirli bir işyeri veya konutta çalışmak üzere verilmekte olup, yabancının bu işyerinden ayrılması halinde izin geçerliliğini yitirmektedir. Bir işverenin yanında çalışma izni bulunan bir yabancının aynı izinle başka bir işyerinde çalışabilmesi mümkün bulunmadığından, yeni işverenin Bakanlığa çalışma izin başvurusunda bulunarak kendi işyerinde çalıştırmak üzere yeni bir çalışma izni alması gerekmektedir. Yeni başvurunun Bakanlıkça olumlu değerlendirilmesi halinde önceki çalışma izni iptal edilir.

Bakanlıkça verilen çalışma izinlerinin iptal edilmesine ilişkin işveren başvuruları online sistem üzerinden yapılmaktadır. İptal talebi, işveren veya vekili tarafından imzalanmış dilekçenin (dilekçede ayrılış tarihi ve nedeni mutlaka belirtilecektir) sisteme yüklenmesiyle işleme alınmaktadır. Sisteme yüklenen dilekçe ayrıca kâğıt ortamında Bakanlığa gönderilmeyecektir.

Yurt içinden yapılan başvurularda bu süre altı iş günüdür.

Yurt dışından yapılan başvurularda ise; dış temsilciliğe yapılan başvuruyu takip eden 10 iş günü içinde Türkiye’deki işveren kurumun söz konusu yabancıyı çalıştırmak üzere sistem üzerinden online çalışma izin başvurusunu yapması ve yine aynı 10 iş günü içinde gerekli evrakları Bakanlığa ulaştırması gerekmektedir. 

Bu durumda yurt dışı başvurusunun yenilenmesi, yeni bir referans numarası alınması ve izleyen 10 iş günü içinde elektronik başvurunun yapılarak ıslak imzalı evrakların Bakanlığa ulaştırılması gerekmektedir. Ancak, önceki yurt dışı başvuru tarihinden itibaren 30 gün geçmeden yeni bir yurt dışı başvurusu yapılamamaktadır.

Turistik vize ile ülkemizde bulunan yabancılar için yurt içinden başvuru yapılamamaktadır. Sadece ön lisans ve lisans öğrenimi amacıyla verilenler hariç, sadece toplam süresi en az 6 ay olan ve geçerliliği sona ermemiş ikâmet izni bulunan yabancılar için yurt içi başvuru yapılabilmektedir.

İlgili kanun ve yönetmelik uyarınca Bakanlığın belirlemiş olduğu “Değerlendirme Kriterleri” söz konusudur. Buna göre, çalışma izni talep edilen iş yerinde her bir yabancı için en az beş Türk vatandaşının istihdamı zorunludur. 

İzin isteyen yabancının şirket ortağı olması halinde beş Türk vatandaşı istihdam şartı, Bakanlıkça verilecek bir yıllık çalışma izninin son altı ayı için aranır.

2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun 18. maddesi gereğince; turizm işletmelerinde çalıştırılan yabancı personelin miktarı, toplam personel sayısının % 10‘unu geçememektedir. Bu oran Kültür ve Turizm Bakanlığınca % 20‘ye kadar artırılabilmektedir. Dolayısıyla çalışma izni talep edilen her bir yabancı için en az beş Türk vatandaşının istihdamı zorunludur.

Özellik arz eden doğrudan yabancı yatırımlar kriterlerini karşılayan işletmelerde, kilit personel konumundaki ilk yabancının çalışma izni talebi değerlendirilirken 5 Türk vatandaşı istihdam şartı aranmamaktadır.

663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yabancı doktorların Türkiye’de çalışabilmelerine imkân sağlanmış olup, yabancı uyruklu doktor istihdam edecek özel sağlık kuruluşları Sağlık Bakanlığından (İl Sağlık Müd.) almış olduğu ön izin (mesleki yeterlilik) belgesi ile birlikte Bakanlığa çalışma izin başvurusu yapmaları halinde, talebi uygun bulunanlara çalışma izni düzenlenmektedir. Çalışma izni istenilen yabancının yurt dışındaki tıp fakültelerinden mezun olması halinde diploma denklik belgesinin ibrazı zorunludur.

Üniversite eğitimi gereği yapılması zorunluluk arz eden stajlar için çalışma izni alınmasına gerek bulunmamaktadır. Ancak, bu durumda ilgili üniversite veya fakülteden alınacak konuya ilişkin resmi bir yazının bulunması gerekmektedir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre kurulmuş olan;

⇔ Limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü,

⇔ Anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi,

⇔ Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortağı,

olan yabancılar çalışma izni alarak çalışabilirler.

6102 sayılı Kanuna göre kurulmuş;

⇔ Anonim şirketlerin Türkiye’de ikâmet etmeyen yönetim kurulu üyesi,

⇔ Diğer şirketlerin yönetici sıfatı olmayan ortağı,

çalışma izni muafiyeti kapsamında değerlendirilir.

Çalışma izni alınan yabancılar için Bakanlığa beyan edilen ücret üzerinden sosyal güvenlik primlerinin tam olarak ödenmesi gerekmektedir. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesi koşuluyla yabancılar part-time (kısmi süreli) çalışabilirler.

İş yerinin unvanının değişmesi veya iş yerinin başka bir adrese nakli halinde, durumun resmi makamlardan (Ticaret odası vb.) alınmış belgelerle kanıtlanması koşuluyla, çalışma izninde Bakanlıkça gerekli değişiklik yapılabilmektedir. 

İş yerinin ana işveren durumunda olması halinde son 23 haneyi takip eden son 3 hane “000” olarak girilmelidir. Alt işveren durumlarında bu numara ilgili SGK Müdürlüğünden öğrenilebilmektedir.

Ev hizmetlerinde başvuruyu yapan kişi işverenin kendisi ise, yani yabancıyı çalıştıracak işverenin kendi e-devlet şifresi ile başvuru yapılıyorsa (ki bu durumda hane halkı butonu seçilmelidir) başvuru esnasında “sermaye bilgileri” sekmesi doldurulacak alan olarak kişinin karşısına çıkmamaktadır. Ancak, işveren adına 3. bir kişinin e-devlet şifresi ile ve kullanıcı sıfatı ile başvuru yapılıyorsa, yani “hane halkı” değil de “Diğer” butonu seçilmişse, “sermaye bilgileri” sekmesindeki tutarlar sıfır olarak yazılıp bu sekmenin geçilmesi gerekmektedir. 

Kullanıcı kayıt işlemi tamamlandıktan sonra, bildirilen mail adresine kullanıcı kaydının oluşturulduğuna dair bilgi mesajı gönderilmektedir. Bu mesaj alındıktan sonra yeniden sisteme girilmesi, yabancının ve işverenin bilgileri girilerek başvurunun tamamlanması gerekmektedir. Kullanıcı hesabı oluşturulurken verilen mail adresi yanlış ise, sisteme yeniden girilip bu adres değiştirilebilir. Gelen bilgi mesajı zaman zaman gereksiz (spam) mail klasörüne düşmektedir. Bu durumda başvuru sahibinin “Gereksiz Mailler” kutusunu da kontrol etmesi gerekmektedir.

“Başvuru tamamla” butonuna basılması halinde, kişinin karşısına gelen metinde hangi belgelerin kâğıt ortamında ayrıca gönderilmesi gerektiği bilgisi yer almaktadır. Kişi, bu metni okuyup “onaylıyorum” butonuna tıkladığında bu bilgiye de sahip olacaktır.

Başvuru ID numarası, kullanıcı hesabı açıldıktan sonraki aşamada elektronik başvuruya başlanıldığında sistem tarafından otomatik olarak üretilmektedir. Dilekçede yer alan bu kısım başvuru tamamlandıktan sonra elle de doldurulabilir. Altı (6) haneli bu numara, başvurunun tamamlanmasını müteakip yazıcıdan çıktı alınan “Yabancı Personel Başvuru Formu” nun baş kısmındaki barkodun üzerinde de yer almaktadır.

6458 sayılı Kanun uyarınca, çalışma izni verilen yabancılar Türkiye’ye giriş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıtlarını yaptırmak zorundadırlar. Bunun için ilçe nüfus müdürlüklerine başvuru yapılmalıdır. 

Uluslararası koruma (sığınma) başvuru sahibi yabancılar ile şartlı mülteci statüsü alan yabancılar için, uluslararası koruma başvurusu tarihinden altı ay sonra, bu kişileri çalıştırmak isteyen işverenler tarafından Bakanlığa çalışma izni için başvuru yapılabilir. Bu kapsamdaki yabancıların ikâmet izni aldıkları iller dışındaki çalışma izin talepleri İçişleri Bakanlığının görüşü alındıktan sonra sonuçlandırılmaktadır.

6458 sayılı Kanun uyarınca, Bakanlıkça talebi uygun görülen yabancılara verilecek çalışma izinleri pasaport bitim tarihinden altmış gün önceki tarihi aşmayacak şekilde düzenlenmektedir. Ayrıca, çalışma izni başvuru tarihi itibariyle altmış günden az süreli pasaport ve pasaport yerine geçen belgeyle yapılan çalışma izin başvuruları işleme alınmamaktadır.

Ülkelerindeki iç karışıklık nedeniyle Türkiye’ye gelmiş ve Göç İdaresi makamlarından alınmış en az altı ay süreli ve geçerliliği sona ermemiş ikâmet izni veya geçici koruma kapsamında bulunan Suriye vatandaşlarını istihdam etmek isteyen işverenler, belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda Bakanlığa çalışma izin başvurusu yapabilirler.